Futbol, bir tez-antitez oyunudur kanaatimce. Bu oyun neredeyse 2000’li yılların ortalarına kadar yetenekli ve sahada teknik becerisiyle fark oluşturan oyuncuların oyunuydu. Hoş, ondan sonra da öyle olmaya devam etti, fakat bir fark vardı, artık toplu ve topsuz dinamizm, tempo geçmişe göre önem kazanmıştı. Bunun da sebebi Makélélé veya Vieira gibi oyuncuların oluşturduğu tempo farkıydı ve bu sebepten ötürü artık yavaş yavaş teknik 10 numaraların yerini bu tip dinamik 6-8 numaralar almaya başlamıştı. Bu vesileyle taktikler de değişmeye başladı. Özellikle 2004 Avrupa Futbol Şampiyonasını Otto Rehhagel’in son derece katı bir savunma yaptırdığı Yunanistan Milli Futbol Takımının kazanması ve Jose Mourinho’nun katı savunmasıyla dikkat çeken Chelsea’sının İngiltere Premier Lig’i kazanması artık devrin değiştiğini gösteriyordu bizlere. Bu tip takımları aşmak için 2 temel unsura ihtiyaç duyuyordu takımlar.
1:sağlam bir hücum seti
2: bunu uygulayacak teknik ve pas kalitesi yüksek oyuncular
bu 2 bileşiği bir araya getirmiş ve ekstra olarak Lionel Messi’ye sahip olan bir takım vardı, FC Barcelona. Oynadıkları “tiki taka” olarak adlandırılan oyun rakipler adına hem mental hem de fiziksel açıdan karşı koyması çok güç bir oyundu bunun temelde 2 sebebi var. 1; Topa o kadar uzun süre sahip oluyorlar ki hem onları savunurken koşmak oldukça yorucu hem de o kadar koştuktan sonra topu kullanmak zor 2; futbolcu milleti “top oynamayı” sever fakat “topla oynamayı” daha çok sever. Bu oyunun rakiplere vadettiği tek şey ise topun peşinden koşmak. Bu da kabul etmek gerekir ki mental açıdan rakipler açısından oldukça hırpalayıcı.
İşi diziliş kısmından ele alacak olursak ise şunu söyleyebiliriz ki futbol’da (her ne kadar zaman dilimleri içerisinde farklılık göstermiş olsa bile) 2000’li yılların ortasına kadar en popüler diziliş 4-4-2’ydi (özellikle de İngiltere’de) . fakat bu durum Jose Mourinho’nun Chelsea’si ile değişti . O yıl 4-3-3 dizilişi ile maçlara çıkan bu takım o sezon 38 maçta 72 gol atıp sadece “15” gol yiyerek 38 maçta tek mağlubiyet alarak şampiyon olmuştu.. Bu kıyaslamaya farklı bir açıdan bakacak olursak;
 |
| 4-3-3’ün 4-4-2’ye karşı kurduğu merkez’de 3v2 üstünlük |
Futbol (zannımca) orta sahanız kadar güçlü olduğunuz bir oyundur ve böyle bir bölgede 1 kişi fazla olmak büyük bir avantajdır (özellikle de toplu oyunda). 4-4-2 4-3-3’e karşı merkezde 1 kişi eksik kalmasına rağmen hala daha müdafaa için en popüler dizilişlerden biri (özellikle de orta blokta) fakat bunu yaparken takım boyunu oldukça kısa tutmak zorundasınız.
 |
| burada olduğu gibi |
Yoksa sizi geniş mesafede yakalarlar ve delirsiniz. Dizilişleri bir kenara bırakıp işin strateji kısmına dönecek olursak; Barcelona Total Futbol’un güncellenmiş versiyonu diyebileceğimiz bu oyunla çok başarılı olmuş 4 senede Guardiola yönetiminde 12 kupa kaldırmış ve pek çok kişiye göre dünyanın en iyi takımı olmuştu. Barcelona ile benzer bir oyun oynayan İspanya milli takımı ise 2010’da Dünya 2012’de Avrupa şampiyonu olmuştu fakat bu dominant oyun pek çok kişiye göre sıkıcıydı çünkü rakipler 11 kişi geriye yaslanıyor ve bu savunmaları aşmak için sürekli yana ve geriye paslar yapmak gerekiyor bu da avam futbol seyircisine pek hoş gelmiyordu. Bu sıkıcı dönemde bir sistem çıktı ortaya “Piston futbol”
 |
| 2 piston futbol uygulayıcısı olan TD Klopp ve Jupp Heynckes |
Temel amacı (zannımca) rakibi toplu-topsuz temposuyla presse’e boğup gafil avlamak olan bu sistemin uygulanması için (zannımca) 4 ana faktör elzem’dir peki nedir bu 4 ana faktör 1:Rakip yarı sahada baskın futbol 2:Topu kaptırdıktan sonra yüksek press 3:Topu kazandıktan sonra direkt oyun 4:Bunları uygulayacak bir kadro Bu Felsefe zirvesini 2013 Ucl Finali olan Bayern-Dortmund maçında görmüş, yarı finallerde Bayern, üstte bahsettiğimiz, Guardiola’nın Barça’sını 2 maçta toplam 7-0 ile paramparça etmiş, aynı felsefenin bir diğer temsilcisi olan Dortmund ise yine üstte bahsettiğimiz Jose Mourinho’nun Real Madrid’ini ilk maçta Lewandowski’nin golleriyle 4-1 yenerek perişan etmiş, ikinci maç deplasmanda 2-0 yenilse bile finale çıkmasını bilmişti Gegenpress ve Piston Futbol aynı şey değildir!
 |
| Gegenpress Budur |
Gegenpress bir oyun stratejisi değildir. sadece bir press taktiğidir. Jürgen Klopp, Ralf Ragnick, Roger Schmidt gibi teknik direktörlerin genel olarak kullandığı tercihe bağlı bir press taktiğidir. (Klopp son dönemde biraz daha farklılaştırdı bunu) Piston Futbol’un ortadan kayboluşu
 |
2013 yılında Bayern,büyük bir hata yaparak tiki-taka’nın mucidi diyebileceğimiz Pep Guardiola’yı takımın başına getirmişti. Pep, Barcelona’da oynattığı oyunun bir benzerini 2-3-5 , 3-3-3-1 gibi yerleşimler ile burada da oynattı, taktiksel olarak burada da çok fazla şey sundu fakat başarı (Bayern gibi bir takım için) yerel çapta kaldı.
 |
| Bayern Münih 3-3-3-1 |
Bayern 4-3-3/4-1-4-1’den 2-3-5’e geçiş
Piston futbolun boşta kaldığını (en azından Dortmund’un güç kaybetmesiyle birlikte) 2013-2017 arası dönemde Antonio Conte, Massimiliano Allegri ve Diego Simeone gibi TD’lerin uygulamış oldu Mourinho’nun oyunun biraz daha güncellenmiş hali olan bu sistemin (bence) 2 temel noktası var; 1:Kompaktlık 2: Savunma Temposu Bu tip takımları aşmak için sadece güçlü bir set oyunu ve yetenekli oyuncular yetmiyor, topu da hızlı çevirmek zorundasınız yoksa bu kompakt savunmalara üstün gelmeniz pek mümkün değil 2014-2018 arası dönemde bu takımları geçip şampiyonlar ligini kazanan sadece 2 takım vardı; Luis Enrique’nin Barcelonası ve Zinedine Zidane’nin Real Madrid’i. 2 takımın da ortak bir özelliği vardı. Neydi Bu? Dünyanın en iyi futbolcularına sahip olmaları fakat tabii ki de oyun yapıları birbirinden farklıydı . Barcelona daha set oyununa dayalı, 4-3-3 görüntülü sade ve bireysel beceriyle işi bitiren bir 2-3-5 oynarken Real Madrid , Benzema ve Casemiro ikilisinin takımın tempo yükünü çektiği, Ronaldo’nun içeri girip Marcelo’nun yüksek’te konumlanıp Benzema’nın derine indip orta saha’nın zaman zaman rotasyona girdiği (çift pivot ve Kross’un stoper-bek arasına girmesi gibi) (zannımca) bireysel beceri ve geçiş kalitesi ile fark oluşturan bir 4-3-3 bazen de 4-4-2 baklava oynuyordu
KLOPP ve GUARDİOLA’NIN DEVRİMİ: 2014-2018 dönemi Yukarda bahsettiğimiz şekilde geçerken önümüzdeki yılların seyrini değiştirecek 2 takım çıktı ortaya: Pep Guardiola’nın sezon içinde ve sezonlar arasında değişkenlik gösterse bile genel olarak hücuma 3-2-4-1/3-2-5 yahut 2-3-5 olarak yerleşen 4-3-3 görünümlü 4-4-2 savunan Manchester City’si ve Klopp’un 4-3-3 görünümlü, kaleci ve stoperler hariç herkesin box to box oynadığı hücumda, Firmino’nun derine inip kanatların (Mane ve Salah) içerlekleştiği , ilerde , yüksek baskıda belki de gölge markaj (cover shadow) denen şeyi icat ederek Santrafor Firmino ile rakip 6’yı kapatan ve Mane-Salah ikilisi ile stoperlere baskı uygulayan Liverpool’u
 |
| Liverpool’un eski baskı planı |
2018’den Beri Premier Lig’i bu 2 takım domine ediyor hatta Liverpool’un son dönemde düşüşe geçmesiyle Man City tek kaldı bile diyebiliriz. son 6 senede 5 kez EPL şampiyonu oldu Maviler. Bu sırada ufak çaplı taktik devrimler de yaptı bu takım gelin isterseniz bunları inceleyelim. 1-SAHTE BEK;
Beklerden birinin merkeze gelip orta sahayı +1’lemesiyle oluşan bu yapının 3 tane temel avantajı bulunuyor; nedir peki bunlar? 1; Merkezde +1 pas opsiyonu
2; Rakip kanat oyuncusuna bir bilinmezlik oluşturuyorsunuz ve bu sayede sizin bek oyuncunuzu mu yoksa kanat oyuncunuzu mu takip edeceği konusunda kararsız kalıyor eğer bekinizi takip ederse kanat oyuncunuz rakip bek ile 1v1 kalıyor eğer takip etmezse böylelikle merkezde boş bir oyuncunuz oluyor 3; Bek oyuncunuzun içeri girmesiyle beraber onun hizasındaki orta saha oyuncunuz özgürleşiyor, half space adı verilen bölgede daha yüskek konumlanabiliyor bu da tabi ki hücumda bir avantaj oluyor sizin adınıza 2-SAHTE STOPER;
Stoperlerden birinin kendisini biraz daha önde (önlibero pozisyonu) konumlandırmasıyla oluşan yapının aslında yerleşim olarak Sahte Bek ile oluşan dizilişten hiçbir farkı yok ancak zannımca daha “esnek” bir yapı sunuyor diyebilirim (en azından bana öyle geliyor) ekstra olarak bu yapıda 4 tane stoperle oynama şansınız var ki bu da takım müdaafası için mühim bir avantaj ÜÇLÜLERİN YAYGINLAŞMASI:
2016 yazında Chelsea, İtalya Milli takım teknik direktörü Antonio Conte’yi takımın başına geçirirken muhtemelen kimse bu tercihin Futbolda orta çaplı bir devrim oluşturacağını tahmin etmemişti. O sezon Chelsea 3-4-3 dizilişiyle Premier Lig’de 38 maçta 85 gol atıp 33 gol yiyerek 93 puanla şampiyon olmuştu. O sezondan sonra 3’lü dizilişler çok popüler oldu özellikle rakibiniz 3’lü oynuyorsa zaten sizin de bir bakıma bunu yapmanız gerekiyor çünkü 3’lü dizilişlerin diğer dizilişlere karşı önemli avantajları mevcut; nedir bunlar?
Gelin inceleyelim
 |
| bir 3-4-3 örneği |
1: geriden oyun kurarken 1 kişi fazla olmak:
 |
| 3-4-3 vs 4-4-2 |
Bilirsiniz, Futbol’da sayısal üstünlük çok önemlidir. Build-up gibi ayağa oynamanız gereken bir durumda ise ekstra önemlidir. 3’lü dizilişler ise burada önemli bir avantaja sahip çünkü 2 değil 3 stopere sahipsiniz ve bu da geriden çıkarken +1 opsiyon demek.
2: 3-2-5′ e dönüş avantajı:
3-2-5 Futbol’da en popüler hücum yerleşimlerinden bir tanesidir. Önemli avantajları mevcuttur (4’lü oynayan takımlara karşı son blokta 5v4 üstünlük kurmak gibi) ve çok kullanışlıdır. 3’lü dizilişlerde ise (hususi olarak 3-4-3) bu yerleşime geçmek oldukça basittir. Sadece beklerinizi yüksek blok’a atmanız yeterli. Nitekim ülkemizde bu sebepten ötürü 3’lü-5’li diziliş kullandığını açıklayan (Alanyaspor 2021/22 sezonu ilk 3 hafta) Çağdaş Atan gibi bir örnek vardır
3:Savunma avantajları ve 5’li hücuma karşı sayısal dezavantajı bertaraf etmek:
4’lü savunmaların modern 5’li hücumlara karşı (2-3-5 ya da 3-2-5/3-2-4-1 gibi) yaşadığı en büyük sorun geride 1 kişi az olmaktır
 |
| 5v4 kalma problemi |
Fakat 5’li ile savunduğunuzda böyle bir dezavantaj yaşamazsınız çünkü rakiple geride 5v5 kalmış olursunuz. Aynı şekilde rakip ortalara karşı +1 stoper ile savunmak önemli bir avantajdır. Merkez stoperiniz rakip Santrfor 1v1 eşleşebilir ve onu etkisiz hale getirebilir. Bu yapının diğer bir savunma avantajı ise enine (beklerin kayması) ve dikine (stoperlerin kayması) kaymalarda önemli bir avantajının olmasıdır. çünkü 5’li savunma zincirinden bir oyuncu 1v1 baskıya çıktığı zaman geride 4 oyuncu kalır ve genelde çok fazla açık vermemiş olursunuz
3’lülerin ön alan baskılarındaki avantajı:
3’lü dizilişlerin en önemli avantajlarından biri ise ön alan baskılarında kendi bek (bir diğer değişle kanat bek) oyuncularına sağladığı özgürlük. Çünkü arkasında onun kademesini yapan bir stoper oyuncusu var bu da ön alan baskılarında (özellikle de 1v1 baskılarda) 3’lünün kanat-bek diye tabir edilen oyuncularına önemli bir avantaj sağlıyor ve agresif bir şekilde baskıya çıkabiliyorlar
BUNA ÖRNEK VERMEK GEREKİRSE;
Gördüğünüz üzere 3’lünün kanat beki 4’lünün kanat bekine kıyasla çok daha yüksek tempolu ve konum olarak da daha yükseğe baskıya çıkabiliyor.
Uzun emekler vererek hazırladığım bu yazıyı okuduğunuz için teşekkür ederim
Süperler Sahne Alıyor
KİMDEN ÖTÜRÜ? BOZBEY’İN SUÇU NE?
“Türkiye’de Ekonomik İstikrar Nasıl Sağlanır?”
ZALİMDEN DEĞİL DAİMA MAZLUMDAN YANAYIZ
GENÇLİĞİNİ KAYBEDEN MİLLET GELECEĞİNİ DE KAYBEDER